Tutuklama Süreci ve Şartları – Özet:

Tutuklama Nedenleri (Madde 100): Tutuklama kararı verilebilmesi için şüpheli veya sanık hakkında kuvvetli suç şüphesi ve bir tutuklama nedeni bulunmalıdır. Bu sebepler arasında:

• Şüphelinin kaçma veya saklanma şüphesi,
• Delilleri yok etme, gizleme veya değiştirme riski,
• Tanıklara veya mağdurlara baskı yapma girişimi,
• Belirli ciddi suçlarla ilgili somut delillerin varlığı (örneğin, kasten öldürme, uyuşturucu ticareti, terörle mücadele gibi suçlar),
• Adli para cezası gerektiren suçlar dışında, hapis cezası üst sınırı 2 yılın altında olan suçlarda tutuklama kararı verilemez.

Tutuklama Kararı (Madde 101):

• Tutuklama, soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısının istemiyle sulh ceza hâkimi tarafından, kovuşturma aşamasında ise mahkeme tarafından verilir.
• Tutuklama kararının gerekçesi somut delillerle açıklanmalı ve adli kontrol tedbirlerinin yetersiz kalacağı belirtilmelidir.
• Tutuklama kararı şüpheliye ve müdafiiye bildirilir ve bu karara itiraz edilebilir.

Tutukluluk Süresi (Madde 102):

• Ağır ceza mahkemesi dışındaki işlerde tutukluluk süresi 1 yıl, ağır ceza mahkemesi kapsamındaki işlerde 2 yıldır. Bu süre gerekçeli olarak uzatılabilir.
• Uzatma süresi, zorunlu hallerde 6 ay daha artırılabilir. Örgütlü suçlar ve terör suçlarında 5 yıl sınırlaması vardır.
• 15 yaş altı çocuklar için tutukluluk süresi yarı, 18 yaş altı çocuklar için ise dörtte üç oranında uygulanır.

Savcının Geri Çekilme Talebi (Madde 103):

• Savcı, tutuklama kararının geri alınmasını isteyebilir. Soruşturma aşamasında tutukluluğun gereksiz olduğunu düşünüyor ise şüpheliyi serbest bırakabilir.

Şüphelinin Salıverilme İstemleri (Madde 104):

• Soruşturma ve kovuşturma sürecinde şüpheli veya sanık, tutukluluk halinin kaldırılmasını isteyebilir. Mahkeme, şüpheli veya sanığın salıverilmesine karar verebilir ve bu karara itiraz edilebilir.

Tutukluluk Durumunun İncelenmesi (Madde 108):

• Tutukluluk durumu, her 30 günde bir gözden geçirilir ve şüpheli, müdafii veya savcı, tutukluluğun devamı veya sonlandırılması talebinde bulunabilir. Hâkim, durumu her oturumda inceleyebilir ve re’sen de karar verebilir.

Yükümlülükler ve İletişim (Madde 106-107):

• Salıverilen şüpheli, adres değişikliklerini yetkili mercilere bildirmek zorundadır.
• Tutuklama kararı, tutuklunun bir yakınına bildirilir. Yabancı şüpheliler için tutuklama durumu konsolosluğuna bildirilir.

Adlî Kontrolün Özeti:

Adlî kontrol, tutuklama yerine uygulanan bir tedbirdir ve şüphelinin belirli yükümlülükler altına alınmasını sağlar. Bu yükümlülükler, suç sebebiyle yürütülen soruşturma sırasında şüphelinin serbest bırakılmasını sağlamak için uygulanır.

Adlî Kontrol Uygulama Şartları ve Yükümlülükler:

1. Adlî Kontrol Uygulama Durumları:

   • Tutuklama nedenleri bulunduğunda, şüphelinin tutuklanması yerine adlî kontrol altına alınabilir.
   • Kanunlarda tutuklama yasağı öngörülen hallerde de adlî kontrol uygulanabilir.

2. Adlî Kontrol Yükümlülükleri: Şüpheliye uygulanabilecek adlî kontrol yükümlülükleri şunlardır:

   • Yurt dışına çıkamamak.
   • Belirli yerlere düzenli başvurmak.
   • Belirtilen kişilere veya kurullara denetim için başvurmak.
   • Taşıt kullanamamak, gerektiğinde araçları teslim etmek.
   • Tedavi ve muayene için hastaneye yatmak (özellikle uyuşturucu bağımlılığı vs.).
   • Güvence bedeli yatırmak.
   • Silah bulunduramayacak veya taşıyamayacak, silahları adlî emanete teslim etmek.
   • Nafaka ödemek için güvence sağlamak.
   • Belirli yerleri terk etmemek veya konutu terk etmemek gibi diğer yükümlülükler.

3. Özel Durumlar:

   • Ağır hastalık veya engellilik nedeniyle, tutuklama yerine adlî kontrol uygulanabilir.
   • Gebe olan veya doğum yapmış kadın şüpheliler için de adlî kontrol tedbiri düşünülebilir.

Adlî Kontrol Kararları ve Süreler:

• Adlî Kontrol Kararları:

  • Şüpheli, Cumhuriyet savcısının talebi ve hâkimin kararı ile adlî kontrol altına alınabilir.
  • Hâkim, şüpheliyi birden fazla yükümlülük altına alabilir veya bazı yükümlülüklerden geçici olarak muaf tutabilir.

• Adlî Kontrol Süreleri:

  • Ağır ceza mahkemesi dışındaki suçlar: Adlî kontrol süresi en fazla 2 yıldır, zorunlu hallerde 1 yıl uzatılabilir.
  • Ağır ceza mahkemesi görevine giren suçlar: Adlî kontrol süresi en fazla 3 yıldır, zorunlu hallerde 1 yıl daha uzatılabilir.
  • Çocuklar için bu süreler yarı oranında uygulanır.

Adlî Kontrolün Kaldırılması ve İhlali:

• Adlî Kontrolün Kaldırılması:
  • Şüpheli veya sanık, adlî kontrolün kaldırılması için başvurabilir. Cumhuriyet savcısının görüşü alındıktan sonra hâkim karar verir.
• Adlî Kontrol Yükümlülüklerine Uymama:
  • Şüpheli veya sanık, adlî kontrol tedbirlerine uymadığında, derhal tutuklama kararı verilebilir.
  • Adlî kontrol ihlali durumunda, azami tutukluluk süresi dolmuş olsa bile tutuklama kararı verilebilir (örneğin, 9 ay veya 2 ay süre ile).

Güvence ve Önceden Ödetme:

• Güvence: Şüpheli veya sanık, belirli yükümlülüklerini yerine getirmek için güvence gösterebilir. Bu, usul işlemlerinde hazır bulunmayı, masrafları ve nafaka borçlarını ödemeyi kapsar.
• Önceden Ödetme: Güvence, mağdurun hakları veya nafaka alacakları için ödenebilir. Şüpheli rıza göstermese bile ödeme yapılması emredilebilir.

Güvencenin Geri Verilmesi:

• Güvence İade Edilmesi: Şüpheli veya sanık, belirli yükümlülüklerini yerine getirdiğinde güvencenin iade edilmesi sağlanır. Hükümlü durumunda, güvence ödendiği şekilde kullanılabilir.

Bu düzenlemelerle, adlî kontrol, şüphelilerin tutuklanmadan yargı sürecine katılmalarını sağlarken, onların belirli davranışlarını denetim altına alarak toplumu koruma amacı taşır.

Arama Özet

1. Arama Yapılabilecek Yerler (Madde 116-117): Şüpheli veya sanık hakkında suç delillerine ulaşmak veya yakalanabilmek için, şüphelinin veya sanığın üstü, eşyası, konutu, işyeri gibi yerlerde arama yapılabilir. Diğer kişilerin eşyalarında da arama yapılabilir, ancak bu, suç delilleri veya şüpheliye dair somut bir bağlantı gerektirir.

2. Gece Araması (Madde 118): Gece vakti konut, işyeri veya kapalı yerlerde arama yapılamaz, ancak suçüstü veya acil durumlarda bu kısıtlama geçerli değildir.

3. Arama Kararı (Madde 119): Arama, hâkim kararıyla yapılabilir veya gecikmesinde sakınca olan durumlarda Cumhuriyet savcısının emriyle yapılabilir. Ayrıca, kolluk amirinin emriyle de arama yapılabilir. Arama sırasında şüpheli ya da sanığın avukatı da hazır bulunabilir.

4. Aramada Bulunması Gereken Kişiler (Madde 120): Arama sırasında, şüpheli veya sanığın kendisi veya temsilcisi, yakınları veya komşuları da bulunabilir. Ayrıca, avukatın da aramaya katılması engellenemez.

5. Elkoyma (Madde 123-127): Suç delili olan veya suçtan elde edilen malvarlığı değerlerine, hâkim kararı veya Cumhuriyet savcısının emriyle el konulabilir. Elkoyma, taşınmazlar, araçlar, banka hesapları gibi malvarlıklarını kapsar. Suçtan zarar gören kişilere elkoyma işlemi hakkında bilgi verilir.

6. Postada Elkoyma (Madde 129): Postadaki suç delilleri olan gönderilere hâkim kararıyla el konulabilir. Postadaki gönderiler, açılmadan kolluk görevlilerinin denetiminde muhafaza edilir. Bazı suçlarla ilgili, gönderilerin içeriği de açılabilir.

7. Avukat Bürolarında Arama ve Elkoyma (Madde 130): Avukat bürosunda arama, yalnızca mahkeme kararı ile yapılabilir ve avukatın meslek sırrına saygı gösterilerek işlemler yürütülür.

8. Elkonulmuş Eşyaların İadesi ve Muhafazası (Madde 131-132): Elkonulan eşyaların soruşturma ya da kovuşturma sürecine katkı sağlamaması durumunda geri verilmesi kararı verilebilir. Ayrıca, elkonulan eşya, zarara uğrayacaksa, satılabilir ya da başka bir şekilde muhafaza altına alınabilir.

9. Şirketlere Kayyım Atanması (Madde 133): Suçla bağlantılı şirketlerin yönetimine, soruşturma sırasında kayyım atanabilir. Bu kayyım, şirket işlerini denetler ve yönetimle ilgili kararlar verir.

Bu maddeler, arama ve elkoyma işlemlerinin nasıl yapılması gerektiğine dair ayrıntılı düzenlemeler getirir. Uygulamada bu işlemler, adaletin sağlanması ve delillerin korunması amacıyla titizlikle yürütülür.