5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 61. Maddesine göre bankalar, kendilerine yatırılan paraları parayı yatıran kişilere istendiğinde veya belli bir vadede ayni veya misli olarak iade etmekle yükümlüdür. Bu tanımlamaya göre, mevduat, ödünç sözleşmesi niteliklerini taşıyan kendine özgü bir sözleşmedir. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 386. ve devamı maddeleri uyarınca ödünç alan, akdin sonunda ödünç verilen parayı eğer kararlaştırılmışsa faizi ile iadeye mecburdur. Bankalar da aynı şekilde müşterilerin hesaplarında bulunan mevduatı hesap sahiplerine, hesap sahibi istediği zaman aynen iade etmek zorundadır. Talep halinde iade edilmemesi halinde iade edememe durumuna bakılmaksızın bankanın sorumluluğu doğacaktır.

Bankanın hesap sahibine bankada bulunan parasını iade edememesinin en önemli ve en sık karşılaşılan nedeni dolandırıcılık durumlarıdır. Ancak banka, hesap sahibinin söz konusu dolandırıcılık nedeniyle uğramış olduğu zararı faiziyle beraber tazmin etmek zorundadır. Her ne kadar bu gibi olaylarda bankanın kusuru yokmuş gibi görünse de banka, internet bankacılığı nedeniyle gerekli güvenlik önlemlerini almadığından, üçüncü şahısların hesap sahibinin internet bankacılığı şifrelerini ele geçirmelerinden dolayı kusurludur. 

Söz konusu suç türü Türk Ceza Kanunun Malvarlığına Karşı Suçlar başlığı altında ve 157. maddesinde düzenlenmiştir. Türk Ceza Kanunun 157. maddeye göre dolandırıcılık suçu, “Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezası verilir”. Şekilde düzenlenmiş olup, ilgili kanunun 158-1/f maddesinde ise dolandırıcılığın nitelikli halleri düzenlenmiştir. Dolayısıyla bu suçun nitelikli hali olarak ilgili maddede belirtilen “bilişim ya da internet yolu ile banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması,” şeklindeki düzenleme dolandırıcılık suçunun işlenmesi açısından faile oldukça kolaylık sağlaması sebebiyle düzenlenmiştir.

 

Bankaların bir güven kurumu olup özel yasa ile kurulan ve kendilerine alanlarında imtiyazlar tanınan, topladıkları mevduatı sahteciliklere karşı özenle korumakla yükümlü olan kuruluşlar olmaları sebebiyle objektif özen yükümlülüğü altında oldukları ve hafif kusurlarından dahi sorumlu oldukları Yargıtay’ın kökleşmiş görüşü haline gelmiştir.

 

İnternet bankacılığı hizmetini müşterilerine bankalar sunduğuna göre, bankaların internet bankacılığı sisteminin güvenliğine yönelik tedbirleri almaları, sistem hatalarını ve eksikliklerini gidererek sistemi güvenli bir ortam haline getirmeleri gerekmektedir.

Müşterilerin internet bankacılığını kullanmakta olması bankaların mevduatı koruma yükümlülüğünü ortadan kaldırmayacağı gibi, sorumluluğunu da hafifletmeyecektir. Bu kapsamda işlemlerini internet ortamına taşıyarak daha fazla müşteri kitlesine ulaşmak ve dolayısıyla daha fazla kâr elde etmek isteyen bankanın, buna paralel olarak gerekli teknolojik ve yazılımsal önlemleri alması, gelişen teknoloji karşısında kötüniyetli üçüncü kişilerin internet bankacılığı sistemine girişimlerini anında engelleyecek güvenlik mekanizmasını oluşturması, sistemini sürekli güncelleyerek yenilemesi, herhangi bir usulsüz işlemle karşılaşıldığında gerekli önlemleri almanın yanı sıra müşterilerini de anında bilgilendirmesi gerekmektedir. (Savaş, Abdurrahman; İnternet Bankacılığı ve Tarafların Yükümlülükleri, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 19, S. 2, s. 151.)

Bankalar, özel yasa ile kurulan ve kendilerine alanlarında çeşitli özellikler tanınan, topladıkları mevduatı sahteciliklere karşı özenle korumak zorunda olan kuruluşlar olup, sahip oldukları bu vasıfları sebebiyle bankacılık işlemlerinin güvenilen tarafı konumundadırlar. Bu durum, bankaların bir güven kurumu olarak kabul edilmesini ve bankanın sorumluluğunun özel güven sebebiyle ağırlaştırılmasını gerektirir (Battal, Ahmet; Güven Kurumu Nitelendirmesi Işığında Bankaların Hukuki Sorumluluğu, Ankara 2001, s. 106). 

Bu itibarla, hesap sahibinin internet dolandırıcılığı eyleminin işlenmesinde ve kişisel bilgilerinin kötüniyetli üçüncü kişilerin eline geçmesinde kusuru var ise (6098 sayılı TBK’nın 52. maddesi gereğince) bu kusur, müterafik kusur olarak değerlendirilebilecektir. Bu durumda banka, sözleşmeden doğan yükümlülüğünü yerine getirememesinde kusurlu olmadığını ancak 6098 sayılı TBK’nın 112. maddesi gereğince ispat etmek durumunda olup, ayrıca müşterisinin müterafik kusurunu da ispat etmekle yükümlüdür.

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 18/2 maddesi gereğince, tacirin ticaretine ait bütün faaliyetlerinde basiretli iş adamı gibi hareket etmesi lazımdır. Nitekim, bankaların, tacir olarak bütün işlemlerinde basiretli davranma yükümlülüğü herhangi bir tacirden farklıdır. Bu sebeple bankalardan beklenen basiret ölçüsü ve özen yükümlüğü şüphesiz daha ağırdır. Özellikle bankaların internet bankacılığı hizmeti vermeye başladıkları andan itibaren özen yükümlülüğünün daha da arttığının kabul edilmesi gerekmektedir. (Yılmaz, Süleyman; Hukuki Açıdan İnternet Bankacılığı, Ankara, 2010, s. 152.)

Bu hususta internet bankacılığı ile ilgili olarak doğrudan bir düzenleme bulunmasa da aynı çerçeve doğrultusunda geliştirilen ve çoğunlukla aynı sistem üzerinden çalışan kredi kartlarında benzer bir düzenleme bulunmaktadır. Bahse konu düzenleme 5464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanununun kartı çıkaran kuruluşların yükümlülüklerini düzenleyen 8. maddesi olup, ilgili madde “Kart çıkaran kuruluşlar, kartların kullanılması bir kod numarası, şifre ya da kimliği belirleyici başka bir yöntemin kullanılmasını gerektiriyorsa, bu tür bilgilerin gizli kalması amacıyla gerekli önlemleri almak ve harcama ve alacak belgesinin müşteri nüshası üzerinde ve yazışmalarda kart numarasının açıkça yer almasını engellemekle yükümlüdür.” şeklinde düzenlenmiştir. Bu hükmün kıyasen uygulanması bankaların müşteri güvenliğini sağlamaya yönelik görevlerini açıklamak açısından oldukça önem arz etmektedir.

Bu noktada önemle belirtmek gerekirse bankalar bir güven kurumudur. Nitekim bu özellikleri pek çok Yargıtay kararında da çokça vurgulanmaktadır. Bu sebepledir ki bankaların müşterilerinin kullandığı internet bankacılığı hizmetinin gerektiği gibi işleyebilmesi için gerekli olan altyapıyı sağlamaları ve çalışır vaziyette bulundurmaları her şeyden önce aralarındaki sözleşme hükümlerine dayanmaktadır. Böylece bankalar zamanla gelişip değişebilen yükümlülüklerini yerine getirmezler ise Borçlar Kanunun 96. maddesi ve devamındaki hükümlere göre sözleşmenin hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi sebebiyle sorumlu olmaktadırlar. 

Dolandırıcılığın fark edilmesinden sonra bankanın kendisinden beklenen şüpheli işlem tespiti, hesap blokesi, para transferini durdurma gibi alternatif yöntemlerle dolandırıcılığın önüne geçilmesi konusunda gereken özeni gösterip göstermediği araştırılacaktır. Araştırma neticesinde bankanın kusurlu bulunması halinde meydana gelen zarar verdin ötürü banka kısmen veya tamamen sorumlu tutulabilir.

Son olarak, teknolojinin sürekli değişmesi her ne kadar kanunda bu konuda düzenlemeler yapılmasını zorlaştırsa da ilgili karardan da anlaşılacağı üzere Yargıtay, ‘internet dolandırıcılığı’ suçu nedeniyle mağdur olan kişinin zararından bankanın sorumlu olduğuna hükmetmiştir.

 

Yargıtay, etkili bir güvenlik önlemi geliştiremeyen bankaların müşterilerinin mevduatından sorumlu olduğunu belirmiştir. Bu hususta Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin emsal nitelikli vermiş olduğu en son kararı;

 şeklindedir. Emsal nitelikli bu kararla bankanın hesap sahibinin parasını korumakla yükümlü olduğu belirtilmiştir. Somut olaya bakıldığında da; müvekkilin üçüncü kişilerle herhangi bir ilgisi bulunmaması sebebiyle kendisinin kusuru olmadığı aşikardır.

 

 

 

 Ankara BAM 21. Hukuk Dairesi 2019/1208 E., 2021/436 K. sayılı ilamında;