Deport Nedir?
Deport olarak da bilinen sınır dışı edilme, bir devletin, çeşitli gerekçelerle (genellikle kamu düzeninin korunması gibi), kendi egemenlik hakları çerçevesinde, kişinin rızası olmaksızın bir yabancıyı ülke dışına çıkarma anlamına gelir. Bu işlem, ilgili yabancının bulunduğu ülke tarafından yürütülür ve genellikle yabancı kendi ülkesine, transit gideceği ülkeye veya üçüncü bir ülkeye gönderilmektedir.
Hakkında Deport Kararı Alınabilecek Yabancılar Kimlerdir?
Hakkında deport kararı alınabilecek kişiler YUKK m.54 hükmünde açıklanmıştır:
- İşlediği suç sebebiyle hapis cezası alanlar,
- Terör örgütü yahut suç örgütlerinin yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olanlar,
- Türkiye’ye giriş, ikamet izni, vize işlemlerinde sahte belge ve gerçek dışı bilgi sunanlar,
- Türkiye’de bulunduğu sürede, gayrimeşru yollardan geçimini sağlayanlar,
- Türkiye’nin kamu sağlığı, kamu düzeni ve kamu güvenliği açısından tehdit oluşturanlar,
- Vize yahut vize muafiyet süresini 10 gün aşanlar veya vizesi iptal edilenler,
- İkamet izni iptal edilen yabancılar,
- Çalışma izni bulunmaksızın Türkiye’de çalıştığı tespit edilen yabancılar,
- Çalışma iznini amacının dışında kullandığı tespit edilen yabancılar,
- Yasa dışı yollardan Türkiye’ye giriş yahut çıkış yaptığı tespit edilenler,
- Hakkında ülkeye giriş yasağı bulunmasına rağmen ülkeye giriş yaptığı tespit edilenler,
- Çeşitli sebeplerle uluslararası korumadan yararlanamayan ve Türkiye’de kalma hakkı bulunmayanlar,
- İkamet izni başvurularının reddedilmesinden itibaren 10 gün içinde Türkiye’yi terk etmeyenler,
- Uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından tanımlanan terör örgütleri ile ilişkili olanlar.
Vizenin geçerlilik süresi içinde yabancıyla ilgili sınır dışı etme kararı alınması hâlinde vize iptal edilmektedir.
Vatansız Kişi Kimlik Belgesine sahip kişiler kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından ciddi tehdit oluşturmadıkları sürece sınır dışı edilmezler.
Hakkında Sınır Dışı Etme Kararı Alınamayacak Yabancılar
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu m.55 hükmünde belirtilen durumların bulunması halinde, kişiler hakkında deport kararı verilmez. Hakkında sınır dışı kararı (deport) alınamayacak yabancılar şunlardır:
- Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı konusunda ciddi emare bulunanlar,
- Ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülenler,
- Hayati tehlike arz eden hastalıkları için tedavisi devam etmekte iken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkanı bulunmayanlar,
- Mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurları,
- Tedavileri tamamlanıncaya kadar, psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağdurları, hakkında deport kararı verilmez.
Bazı durumlarda, yabancı kişinin ülkeyi terk etmesi gerekir ancak hakkında ayrıca bir sınır dışı işlemi uygulanmaz. Hakkında ayrıca sınır dışı işlemi uygulanmayacak olan yabancılar şunlardır:
- Mevcut vizesi iptal edilen veya vize süresi biten, mevcut çalışma izni iptal edilen yahut süresi biten yabancılardan, 10 gün içinde ülkeden çıkış yapmak üzere sınır kapılarına gelenler,
- İkamet izni başvurusu reddedilen ve geçerli vize süresi ile Türkiye’de bulunanlar,
- İkamet izni süresi dolan ve 10 gün içinde geçerli mazereti olmamasına rağmen ülkeyi terk etmeyen yabancılardan, ülkeyi terk etmek üzere kendiliğinden sınır kapılarına gelenler,
- İkamet izni uzatma başvurusu reddedilen ve 10 gün içinde Türkiye’den çıkış yapmayan yabancılardan, çıkış yapmak üzere kendiliğinden sınır kapılarına gelenler,
- Uluslararası koruma başvurusunu geri çeken yabancılardan, dava hakkından feragat ettiğini ve gönüllü olarak ülkesine dönmek istediğini yazılı şekilde beyan edenler yahut Kanunun diğer hükümlerine göre Türkiye’de kalma hakkı bulunanlar,
- Mahkemece kesin karar verilene kadar, Uluslararası koruma başvuru sahiplerinden kabul edilemez başvuru ve hızlandırılmış değerlendirme çerçevesinde yargı yoluna başvuranlardır.
Sınır dışı edilemeyecek kişiler kapsamında değerlendirilen yabancılar için, sınır dışı edilmek yerine farklı yükümlülükler getirilebilmektedir. Yabancının herhangi bir ülkeye gönderilmesinin mümkün olmadığı durumlarda, yabancıya insani ikamet izni verilebilmektedir.
Deport (Sınır Dışı) ve İdari Gözetim Kararı
İdari gözetim kararını valilik alır. Bu karar alındığında yabancı kişinin Geri Gönderme Merkezi’nde tutulması gerekir. Yabancı kişi burada 6 aydan fazla süre ile tutulamamaktadır. Bazı durumlarda bu süre; yabancı kişiler doğru bilgi ve belge vermediğinde ya da sınır dışı işlemleri için iş birliği yapmadığında en fazla 6 daha uzatılabilmektedir. Yabancı kişinin kendisi ya da temsilcisi, avukatı karara itiraz etmek istediğinde mahkemeye başvuru yapması gerekir. Bu durumda ise Sulh Ceza Hakimliği yetkilidir. Sulh Ceza Hakimliği’nin karar verme süresi ise 5 gündür. Sulh Ceza Hakimi’nin vereceği karar kesin kabul edilir.
Detaylı bilgi için;
Deport Kararı Kim Tarafından Verilmektedir?
Sınır dışı etme kararı, Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nün talimatı üzerine veya valiliklerce re’sen alınır. Niteliği itibariyle iç güvenlikten sorumlu İçişleri Bakanlığı’nın yetki ve görev sahasında yer alır.
Her bir yabancı için ayrı ayrı sınır dışı kararı alınacaktır. Haklarında sınır dışı kararı alınması gerekli olan, yani YUKK m.54 kapsamında olan yabancılar kolluk kuvvetleri tarafından yakalanır ise, karar verilmek üzere derhal valiliğe bildirilir. Valiliklerce yapılacak değerlendirme ve karar süresi, kırk sekiz saati geçemeyecektir. Sınır dışı kararında valilik, yabancıyı doğrudan sınır dışı edecek şekilde karar verebileceği gibi, Türkiye’yi terke davet ya da idari gözetime tabi tutulduğu yönünde de karar verebilir (YUKKY m.56). Hakkında sınır dışı kararı alınan yabancı ile ilgili olarak GIGM ya da valilik ülkeye giriş yasağı da getirebilir (YUKK m.9/2). Valiliklerce verilecek karar, gerekçesiyle birlikte hakkında sınır dışı etme kararı alınan yabancıya veya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir. Hakkında sınır dışı etme kararı alınan yabancı, bir avukat tarafından temsil edilmiyorsa kendisi veya yasal temsilcisi, kararın sonucu, itiraz usulleri ve süreleri hakkında bilgilendirilir (YUKK m.53/2). Verilen kararda yer alması gereken bilgilerden biri de sınır dışı edilme gerekçesidir.
Deport Kararı (Sınır Dışı Edilme) Nasıl Kaldırılır?
Deport kararı meşruhatlı vize almak veya 7 gün içinde iptal davası açmak yollarıyla kaldırılabilir. Ancak, bu 7 günlük süre içinde yabancının her an sınır dışı edilmesi mümkündür. Bunun için, en kısa sürede dava açılmalıdır.
Deport kararının iptali davalarında, davanın açılmasıyla sınır dışı işlemleri durmaktadır. Elbette kişi, sınır dışı kararının uygulanmasına rıza gösterebilir. Yargıya müracaat;
- Terör örgütü yöneticisi, üyesi, destekleyicisi veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olanlar,
- Kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar,
- Uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından tanımlanan terör örgütleriyle ilişkili olduğu değerlendirilenler,
hakkında sınır dışı kararını durdurmaz. Sınır dışı kararına karşı müracaat edilen idare mahkemesi, kararını onbeş gün içinde vermek zorundadır. İdare mahkemesinin kararı kesindir. (YUKK m.53/3) Bununla birlikte, uygulamada bu sürenin 4-6 ay arasında olduğu görülmektedir. Mahkemenin bu konuda verdiği karar kesindir ancak, iptal davasının reddedilmesi halinde, yabancı, Anayasa Mahkemesine tedbir talepli bireysel başvuruda bulunabilmektedir.
Davadan çıkacak karara göre yabancı şahsın sınır dışı işlemleri tamamlanarak ülkesine gönderilir veya deport kararı kaldırılır. Ancak, geri gönderme merkezinde tutulan yabancı, yürütmenin durdurulmasına dayanarak salıverilmez. Bunun için ayrıca kişilerin özgürlüğünü sınırlandıran idari gözetim kararına karşı da sulh ceza hakimliğine itiraz yoluna başvurulması mümkündür.
Hakkında deport kararı alınan kişiye Türkiye’ye giriş yasağı getirecek tahdit kodu da konulacaktır. Deport kararına itiraz için açılacak olan davada tahdit kodunun kaldırılması da talep edilmelidir. Böyle bir talep bulunmazsa, deport kararının kaldırılması durumunda tahdit kodu kendiliğinden kaldırılmaz. Davayı açtıklarına dair mahkemeden alacakları derkenarı kararı veren makama yani il göç idaresine bildirmeleri gerekir.
Yabancı kişiler hakkında sınır dışı etme kararı alındığında Geri Gönderme Merkezlerindeki kolluk kuvvetleri tarafından sınır kapılarına götürülmeleri gerekir. Yabancı kişinin Geri Gönderme Merkezi’ne götürülmeden sınır dışı edilmesi söz konusu ise bu defa Genel Müdürlük taşra teşkilatındaki kolluk kuvvetleri aracılığı ile sınır kapılarına götürülmeleri icap eder. Sınır dışı işlemleri sırasında Genel Müdürlüğün uluslararası kuruluşlarla ya da ilgili ülke makamları ile de iş birliği yapması mümkündür.
Deport Sorgulama
Deport sorgulama, Türk konsolosluklarına, sınır kapılarına veya avukat aracılığıyla yetkili makamlara başvuru ile yapılır. Bu sorgulama ile sınır dışı kararının gerekçesi, işlemlerin hangi aşamada olduğu gibi deport kararına ilişkin bilgiler öğrenilir.
Deport Süreci ve Aşamaları
Eğer sınır dışı edilecek olan yabancı bir avukat tarafından temsil edilmiyorsa, tebligatta karara karşı itiraz usulleri ve süreleri hakkında bilgi de yer alacaktır. Yabancının sınır dışı edilme işlemi tamamlandıktan sonra, yabancı artık yasal bir konumda değildir ve tekrar ülkeye giriş yapması yasaktır.
Sınır dışı etme işlemi dava açma süresi içinde veya yargı yoluna başvurulması halinde dava sonuçlanıncaya kadar yerine getirilmeyecektir.
Deport (sınır dışı) süreci, ilgili valilik tarafından verilen gerekçeli deport kararının yabancıya tebliğ edilmesi ile başlar. Deport kararı yabancıya tebliğ edildikten sonra sırasıyla şu işlemler yapılır:
|
Deport (Sınır Dışı) Kararı ve Yabancı Kişinin Seyahat Masrafları
Sınır dışı etme sebebiyle gerçekleşen masraflar 6183 sayılı kanunun birinci maddesi gereği bir amme alacağıdır ve maliye veznelerince tahsil edilecektir. 6183 sayılı Kanunun 104 üncü maddesi gereği, borçlu yabancı memlekette bulunduğundan, bu alacak için zaman aşımı işlemeyecektir. Bu sebeple yabancı hakkında süresiz bir tahdit girilmesine engel bulunmamaktadır. Seyahat masraflarının bir kısmı ya da tamamı GİGM tarafından karşılanan yabancıların Genel Müdürlüğün ödediği masrafları geri ödemediği müddetçe Türkiye’ye girişine izin verilmeyebilecektir. Gerçek veya tüzel kişiler, kalışlarını veya dönüşlerini garanti ettikleri yabancıların sınır dışı edilme masraflarını ödemekle yükümlüdür. Yabancı kişinin parası olmadığında ise masrafları Genel Müdürlük karşılamaktadır. Yabancı kişi bu masrafları ödemediği sürece tekrar ülkeye girişine izin verilmeyebilir.
İzinsiz çalıştırılan yabancılar için ise ayrı bir düzenleme gerçekleştirilmiş olup bu durumda 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun’un “Çalışma izni bulunmayan yabancıyı çalıştıran işveren veya işveren vekillerine her bir yabancı için beşbin Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu durumda, işveren veya işveren vekili yabancının ve varsa eş ve çocuklarının konaklama giderlerini, ülkelerine dönmeleri için gerekli masrafları ve gerektiğinde sağlık harcamalarını karşılamak zorundadır.” şeklinde düzenlenen hükmü uygulama alanı bulacaktır.
Sınır Dışı (Deport) Edilen Kişi Başka Ülkeye Gidebilir mi?
Deport edilen bir kişi, Türkiye dışındaki diğer ülkelere gidebilir, ancak bu, kişinin pasaportuna işlenen tahdit kodlarına ve diğer ülkelerin yabancıya yönelik vize politikalarına bağlıdır. Eğer deport durumu kişinin pasaportuna işlenmişse, bu durum diğer ülkeler tarafından değerlendirilebilir ve kişinin girişine izin verilmeyebilir. Ek olarak bu kodlar, yabancının Türkiye’ye girişine izin verilmemesi ya da belirli şartlar altında giriş yapabilmesini kısıtlar. Bu kodlar, deport işleminin nedenlerine ve süresine bağlı olarak değişiklik gösterir ve yabancının gelecekteki Türkiye girişlerini doğrudan etkiler.
Pasaport deport kaydı sorgulaması, yabancı uyruklu bir kişinin Türkiye’ye giriş yapma durumunun kontrol edilmesi için yapılır. Bu sorgulama, Türkiye Cumhuriyeti’nin konsoloslukları, büyükelçilikleri veya içişleri bakanlığına bağlı göç idaresi genel müdürlüğü tarafından gerçekleştirilir. Sorgulama yapılacak kayıtta, pasaporta işlenmiş tahdit kodlarını ve varsa giriş yasağı süreleri bulunur.
Sınır Dışı (Deport) Edilen Bir Yabancı Hangi Koşullarda Geri Gelebilir?
Sınır Dışı (Deport) edilen bir yabancının Türkiye’ye geri dönmesi, genellikle deport kararına itiraz ederek veya tahdit kodlarının kaldırılmasını sağlayarak mümkün olabilir. Ayrıca, yabancının Türkiye’ye olan giriş yasağının süresi dolduktan sonra yeniden vize başvurusu yaparak giriş izni alması da bir seçenektir.
Gönüllü Geri Dönüş
Hakkında sınır dışı etme kararı alınmış ve menşe ülkesine gönüllü olarak geri dönmek isteyen düzensiz göçmenlerden Genel Müdürlüğün uygun gördüğü kişilere ayni veya nakdi destek sağlanabilir. Düzensiz göçmenlerin gönüllü geri dönüşlerine ilişkin çalışmalar uluslararası kuruluşlar, kamu kurum ve kuruluşları ve sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği halinde yürütülebilir.
Sınırdışı Kararının Sonucu
Türkiye’ye Giriş Yasağı
Giriş yasağının süresi kural olarak 5 yıldır Ancak kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından ciddi tehdit bulunması halinde bu süre, Genel Müdürlükçe en fazla on yıl daha artırılabilir. (m:9/3) Ülkeye giriş yasağının üst sınırı 15 yıldır. Bununla birlikte, vize veya ikamet izni süresi sona eren ve bu durumları yetkili makamlarca tespit edilmeden önce Türkiye dışına çıkmak için valiliklere başvuruda bulunması sonucunda hakkında sınır dışı etme kararı alınan yabancıların Türkiye’ye giriş yasağı süresi bir yılı geçemez. (m.9/4) Ayrıca, Türkiye’yi terke davet edilen yabancılardan süresi içinde ülkeyi terk edenler hakkında giriş yasağı kararı alınmayabilir (m.9/5).
Görüldüğü gibi, ülkeye girişi yasaklanmamış olan kişiler, ülkeye girişe ilişkin mevzuat hükümlerine uygun olarak Türkiye’ye giriş yapabileceklerdir. Yabancı hakkında verilen ülkeye giriş yasağı, GİGM tarafından kaldırılabilecek veya giriş yasağı devam etmekle birlikte belirli bir süre için yabancının Türkiye’ye girişine izin verilebilecektir (m.9/6). Ayrıca, kamu düzeni veya kamu güvenliği sebebiyle bazı yabancıların ülkeye kabulünün Genel Müdürlük tarafından ön izin şartına bağlanması mümkündür (m.9/7). Hakkında ülkeye giriş yasağı bulunmasına rağmen ülkeye girdikleri tespit edilen yabancılar hakkında sınır dışı kararı verilecektir (m.54/1). YUKK’da hakkında sınır dışı kararı verilen yabancılar için sınır dışı kararının farklı sonuçları düzenlenmiştir. Bu bağlamda, Türkiye’ye giriş için geçerli vizesi olan yabancılar hakkında, vizenin geçerlilik süresi içerisinde sınır dışı kararı verilmiş ise, vize iptal edilecektir (m.16/2). Ayrıca, sınır dışı kararı verilen yabancılar bakımından kısa dönem ikamet izni (m.33/1-ç), aile ikamet izni (m.36/1-c) ve öğrenci ikamet izni (m.40/1-ç) verilmeyeceği, verilmişse iptal edileceği, süresi biten izinlerin ise uzatılmayacağı hüküm altına alınmıştır.
Vize Verilmeyecek Yabancılar Hangileridir?
Aşağıda belirtilen yabancılara vize verilmez:
a) Talep ettikleri vize süresinden en az altmış gün daha uzun süreli pasaport ya da pasaport yerine geçen belgesi olmayanlar
b) Türkiye’ye girişleri yasaklı olanlar
c) Kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından sakıncalı görülenler
ç) Kamu sağlığına tehdit olarak nitelendirilen hastalıklardan birini taşıyanlar
d) Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu anlaşmalar uyarınca, suçluların geri verilmesine esas olan suç veya suçlardan sanık olanlar ya da hükümlü bulunanlar
e) Kalacağı süreyi kapsayan geçerli sağlık sigortası bulunmayanlar
f) Türkiye’ye giriş, Türkiye’den geçiş veya Türkiye’de kalış amacını haklı nedenlere dayandıramayanlar
g) Kalacağı sürede, yeterli ve düzenli maddi imkâna sahip olmayanlar
ğ) Vize ihlalinden veya önceki ikamet izninden doğan ya da 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanuna göre takip ve tahsil edilmesi gereken alacakları ödemeyi kabul etmeyenler veya 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununa göre takip edilen borç ve cezalarını ödemeyi kabul etmeyenler.